مراحل رشد هیجانی کودک از تولد تا ۷ سالگی
مقدمه
رشد هیجانی یکی از بنیادی‌ترین ابعاد رشد کودک است که تأثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت، روابط اجتماعی، و سلامت روانی او در آینده دارد. در این مقاله از فیکولند به بررسی مراحل مختلف رشد هیجانی کودکان از تولد تا ۷ سالگی می‌پردازیم.
۰ تا ۶ ماهگی: شکل‌گیری دلبستگی اولیه
در این دوره از رشد هیجانی کودک، نوزادان به‌تدریج شروع به شناخت چهره، صدا و بوی مادر و مراقبان اصلی خود می‌کنند. در این مرحله:
- واکنش‌ها بیشتر غریزی‌اند، مانند گریه برای اعلام نیاز یا لبخند زدن هنگام دیدن چهره آشنا.
- نوزاد به مراقب اصلی خود وابسته می‌شود و این رابطه پایه‌ی دلبستگی ایمن را شکل می‌دهد.
- لمس، آغوش و لحن صدای آرام نقش مهمی در ایجاد حس امنیت دارد.
۶ تا ۱۲ ماهگی: آغاز شناخت هیجان‌ها
در این بازه زمانی، نوزاد کم‌کم هیجان‌هایی مثل ترس، خشم و شادی را در چهره دیگران تشخیص می‌دهد. او می‌تواند:
- در موقعیت‌های ناآشنا احساس اضطراب کند (اضطراب غریبه‌ها).
- برای اولین‌بار خجالت یا بی‌قراری را در جمع تجربه کند.
- به شیوه‌های ساده‌ای مثل خندیدن، اخم‌کردن یا گریه‌کردن هیجان‌هایش را بروز دهد.
۱ تا ۲ سالگی: بروز احساسات قوی و نوسانی
در این دوره کودک هیجان‌های خود را با شدت بیشتری بروز می‌دهد. موارد قابل‌توجه:
- شروع خشم و لجبازی، مخصوصاً زمانی که محدود می‌شود.
- کودک هنوز توانایی کنترل هیجانات خود را ندارد.
- به‌تدریج مفهوم کلمات هیجانی مانند “ناراحت” یا “خوشحال” را درک می‌کند.
۲ تا ۳ سالگی: شکل‌گیری خودآگاهی و حس مالکیت
با رشد زبان، کودک می‌تواند احساسات خود را بهتر بیان کند:
- می‌گوید “من ناراحتم” یا “دوست ندارم”.
- حس مالکیت نسبت به اشیاء و افراد را تجربه می‌کند (مال منه!).
- مفهوم همدلی به‌صورت ابتدایی شکل می‌گیرد؛ مثلاً ممکن است به کودکی که گریه می‌کند، اسباب‌بازی تعارف کند.
۳ تا ۴ سالگی: آغاز کنترل هیجانی و نقش‌پذیری
در این سن:
- کودک یاد می‌گیرد که در موقعیت‌های خاص هیجاناتش را کنترل کند.
- نقش‌ها را در بازی تقلید می‌کند (بازی‌های وانمودی: من مامانم، تو بچه‌ای!).
- یاد می‌گیرد که گاهی هیجاناتش را پنهان کند، مثلاً لبخند بزند درحالی‌که ناراحت است.
۴ تا ۵ سالگی: رشد همدلی و تنظیم هیجانات
- کودک بهتر می‌تواند احساسات دیگران را درک کند.
- از عبارات پیچیده‌تری برای بیان احساسات استفاده می‌کند.
- به کمک بزرگ‌ترها، روش‌هایی برای آرام‌کردن خود یاد می‌گیرد (مثلاً نفس عمیق کشیدن).
- احساس گناه و خجالت نیز در او ظاهر می‌شود.
۵ تا ۷ سالگی: درک پیچیدگی هیجانات و اجتماعی‌شدن
در این مرحله از رشد هیجانی کودک، کودک درک عمیق‌تری از هیجانات دارد:
- متوجه می‌شود که می‌توان هم‌زمان چند احساس داشت (هم خوشحال باشه هم کمی نگران).
- دوست دارد در جمع پذیرفته شود و رفتار خود را با توجه به بازخورد دیگران تنظیم می‌کند.
- می‌تواند درباره‌ی احساسات گذشته یا آینده صحبت کند.
- شروع به یادگیری مهارت‌های حل تعارض، گفت‌وگو و همکاری می‌کند.
چطور به رشد هیجانی کودک کمک کنیم؟
- ایجاد محیط امن: کودک برای رشد هیجانی به محیطی نیاز دارد که در آن احساس امنیت، محبت و حمایت داشته باشد.
- گفت‌وگوی هیجانی: درباره احساسات با کودک حرف بزنید. از او بپرسید “الان چه احساسی داری؟”
- الگو بودن: رفتار شما در مواجهه با هیجان‌ها الگویی برای کودک است. اگر در مواجهه با خشم آرام هستید، کودک هم یاد می‌گیرد چگونه هیجانش را کنترل کند.
- بازی و قصه: استفاده از بازی‌ها و کتاب‌های مناسب سنی، می‌تواند به کودک کمک کند تا هیجاناتش را بهتر بشناسد و مدیریت کند.
جمع‌بندی
رشد هیجانی کودک مسیری پیچیده اما حیاتی است. کودکانی که درک درستی از احساسات خود و دیگران دارند، در روابط اجتماعی موفق‌تر و در زندگی شادترند. والدین و مربیان با شناخت این مراحل و حمایت درست، می‌توانند نقشی مهم در پرورش سلامت روان کودک ایفا کنند.
📱 برای دسترسی به کتاب‌ها و بازی‌های مناسب برای رشد هیجانی کودک، اپلیکیشن فیکولند رو نصب کن و دنیایی از محتواهای آموزشی و تعاملی رو کشف کن!
لینک دانلود اپلیکیشن فیکولند از بازار
لینک دانلود اپلیکیشن فیکولند از مایکت
