وسواس فکری یکی از اختلالات شایع در کودکان است که می‌تواند آرامش و کیفیت زندگی آن‌ها و خانواده‌شان را تحت تأثیر قرار دهد. این مشکل با افکار مزاحم، ناخواسته و تکراری آغاز می‌شود و اغلب کودک برای کاهش اضطراب ناشی از آن، به انجام رفتارهای اجباری مانند شستن مکرر دست‌ها، مرتب کردن وسایل یا پرسیدن سوال‌های تکراری روی می‌آورد. اگرچه وسواس ممکن است ریشه‌های ژنتیکی و بیولوژیکی داشته باشد، اما آگاهی والدین از نشانه‌ها و روش‌های برخورد صحیح می‌تواند به پیشگیری از شدت گرفتن این اختلال و کمک به مدیریت آن نقش مهمی ایفا کند.
وسواس فکری یا عملی در کودکان یعنی افکار یا نگرانی‌های تکراری و آزاردهنده‌ای که باعث می‌شود کودک برای آرام شدن کارهای خاصی را بارها و بارها انجام دهد.
بنابراین وسواس فکری از افکار مزاحم و تکراری شروع می‌شود و به رفتارهای اجباری می‌رسد؛ یعنی کودک برای کم کردن اضطرابش کارهایی مثل شستن مکرر دست‌ها، مرتب‌کردن وسایل یا پرسیدن سؤال‌های تکراری انجام می‌دهد.
تحقیقات نشان داده است که وسواس می تواند ریشه های ژنتیکی و بیولوژیکی داشته باشد. بنابراین اگر در ژنتیک خود نشانه هایی از اختلال وسواس وجود دارد باید در تربیت و رفتار با کودک طوری رفتار کنید که …احتمال بروز یا شدت گرفتن آن کمتر شود.
برخی از رایج ترین افکار و اجبارها در وسواس فکری یا عملی
- وسواس فکری زیاد نسبت به کثیفی، آلودگی یا میکروب موجود در محیط
- داشتن تردید مکرر درباره امنیت خانه مثل قفل بودن یا نبودن درب خانه
- تفکر عمیق درباره خشونت، صدمه زدن یا کشتن شخصی یا آسیب زدن به خود
- نیاز شدید به دانستن یا به خاطر سپردن موضوعات مختلف، حتی موارد جزئی
- توجه کردن بیش از حد به جزئیات
- نگرانی شدید درباره اتفاقات بدی که اصلا وجود ندارد
- داشتن افکار، اصرارها یا رفتارهای پرخاشگرانه
- صرف کردن مدت زمان طولانی برای لمس اشیا، شمارش و تفکر درباره اعداد و توالی‌ها
- داشتن درگیری ذهنی درباره نظم، تقارن یا دقت بیش از حد نسبت به موضوعات
- شستشوی مکرر و بیش از حد دست‌ها
- پیروی از قوانین محکم نظم، مانند رعایت ترتیب در پوشیدن لباس‌ها
- جمع کردن اشیا به حالت احتکار
- زیاد شمردن و بازگو کردن مسائل
- گروه بندی اشیا یا قرار دادن اشیا با ترتیب خاص
- تکرار کلماتی که توسط خود یا دیگران گفته شده
- پرسیدن مداوم سوالات مشابه
- استفاده مکرر از اصطلاحات و کلمات زشت یا انجام حرکات بی‌ادبانه و ناپسند
والدین در برخورد با وسواس فکری و عملی کودک چگونه برخورد کنند؟
آرامش و صبر:
- وقتی کودک رفتار وسواسی نشان می‌دهد، با عصبانیت یا سرزنش پاسخ ندهید.
- آرامش خود را حفظ کنید تا کودک احساس امنیت کند.
پذیرش بدون تشویق وسواس:
- رفتار وسواسی کودک را محکوم نکنید، اما آن را تشویق هم نکنید.
- به جای تمرکز روی رفتار، احساسات و نیاز پشت آن را درک کنید.
ایجاد محیط کم‌استرس:
- محیط خانه را به گونه‌ای تنظیم کنید که فشار و استرس اضافی ایجاد نشود.
- تغییرات ناگهانی و سخت‌گیرانه می‌تواند وسواس را تشدید کند.
آموزش انعطاف‌پذیری:
- با بازی‌ها و فعالیت‌های روزمره، کودک را تشویق کنید که با نظم کمتر کامل یا اشتباه کنار بیاید.
- اجازه دهید کودک تجربه کند که خطا یا بی‌نظمی مشکل جدی ایجاد نمی‌کند.
الگوی رفتار سالم در برخورد با وسواس فکری :
- والدین خود از رفتارهای وسواسی پرهیز کنند و مهارت‌های مدیریت استرس را نشان دهند.
- کودکان از والدین تقلید می‌کنند، پس الگوی مناسب بسیار مهم است.
تعیین محدودیت‌های منطقی:
- برای رفتارهای وسواسی، محدودیت‌های ملایم و قابل پیش‌بینی تعیین کنید.
- به کودک توضیح دهید چرا محدودیت‌ها وجود دارند و به تدریج انعطاف را افزایش دهید.
توجه به نیازهای هیجانی:
- کودک را تشویق کنید درباره ترس‌ها و نگرانی‌هایش صحبت کند.
- به جای تمرکز روی رفتار وسواسی، به احساسات پشت آن توجه کنید.
مراجعه به متخصص در صورت لزوم:
- اگر رفتار وسواس فکری یا عملی شدید، مداوم و مختل‌کننده زندگی کودک بود، با روانشناس یا روانپزشک کودک مشورت کنید
