لجبازی کودکان به معنای عدم پذیرش تغییر در رفتار و شیوه زندگی آنها است. این کودکان ممکن است به هیچ وجه برای تغییراتی که از آنها خواسته میشود، پذیرش نکنند.
آنها معمولاً به دنبال مخالفت و پافشاری بر روی رفتار و اعمال خود هستند، بدون توجه به اهمیت یا منطق پشت این تغییرات. به عنوان مثال، آنها ممکن است از غذای خاصی انتقاد کنند یا در مواقعی که لازم است لباس مناسبی بپوشند، به مخالفت و سرزنش بپردازند.
لجبازی کودکان چرا و در چه گروهی بروز میکند؟
لجبازی کودکان علت‌های مختلفی دارد، که در ادامه این مقاله از فیکولند به معرفی هر یک از آنها میپردازیم:
1- درخواست های غیر معقول کودک
با توجه به اینکه درک کودک از محیط اطراف و قوانین موجود در جامعه و نظام زندگی، کامل نشده است، نمیتواند بسیاری از مسائل را به درستی متوجه شود، به عنوان مثال شاید از شما بخواهد که در نیمه شب او را به مهدکودک ببرید، و یا درخواست هایی داشته باشد که بسیار سخت و غیر ممکن و حتی در برخی موارد، خطرناک است، مخالفت شما با درخواست غیر متعارف و نامناسبِ کودکان، آغازی است برای شروع لجبازی آنها.
2- زیاده خواهی کودک
همانطور که در بخش قبل گفتیم، کودکان درک درستی از محیط اطراف خود ندارد و همین مسئله منجر میشود تا در بسیاری موارد، مانند غذا، لباس و… از شما میزان بسیار زیادی را طلب کنند که یا از عهده خوردن و مصرف آنها بر نمی‌آیند و یا با مصرف بیش از اندازه ، به سلامت خود آسیب میزنند.
زیاده خواهی کودکان در بیشتر مواقع با مخالفت غیر اصولی والدین مواجه شده و این رفتار نامناسب والدین، منجر به افزایش لجبازی کودکان میشود.
3- پیروی کردن از میل درونی
کودکان در برخی از مواقع تمایلی به انجام وظایف و کارهای شخصی‌شان، مانند مسواک زدن، انجام تکالیف، پوشیدن لباس و … ندارند و انجام این کارها را پشت گوش انداخته و یا به والدین خود میسپارند، و در صورت مخالفت والدین، با آنها لجبازی میکنند.
4- جلب توجه از اطرافیان
علت دیگر لجبازی کودکان را می‌توانیم زمان جلب توجه کودک ببینیم. کودکانی که زمان کافی را با والدین نمیگذرانند نیاز به توجه دارند و گاهی اوقات برای جلب توجه از این روش استفاده میکنند.
علائم کودک لجباز
لجبازی کودکان علائمی دارد که به والدین اخطار می‌دهد تا هرچه سریعتر با پیگیری مناسب، مانع از پرورش رفتار لجبازی کودک خود شوند.
این کودکان دارای اختلال خلقی هستند که بدون دلیل آشکاری اتفاق می‌افتد. رفتارهایی مانند جیغ و فریاد، داد زدن، و پا کوبیدن به زمین در آنها رایج است، و این رفتارها به ویژه در محیط‌های عمومی بیشتر مشاهده میشود. ابراز خشم نیز از دیگر علائم لجبازی کودکان است که با رشد و بزرگتر شدن، با کج خلفی و تشدید همراه میشود.
خصوصیت کودکان لجباز
این کودکان به شدت به استقلال تمایل دارند و اغلب به خشم و تندی این استقلال را به نمایش می‌گذارند که باعث محدودیت استقلال دیگران میشود.
رفتارهای ناپایدار در این کودکان به میزان بیشتری مشاهده میشود. این رفتارها به عنوان اولین ابزار کودکان برای رسیدن به اهدافشان عمل میکند. بر اساس تحقیقات، یکی از ناراحت‌کننده‌ترین و آزاردهنده‌ترین صداها و رفتارهای موجود در طبیعت، صدای گریه، ناله، و نق زدن است که کودکان از طریق کج خلقی نشان می‌دهند. این کودکان از این ویژگی بهره می‌برند و با استفاده از کج خلقی و لجبازی، خواسته‌های خود را از والدینشان مطالبه میکنند.
در بسیاری از موارد، این کودکان همانند یک رئیس کج خلق عمل میکنند. آنها برای ابراز لجبازی و انجام هر کاری که ممکن است سرپیچی از دستور دیگران باشد، سعی میکنند تا خود را به عنوان رئیس نشان دهند، تا دیگران قادر به دستور دادن به آنها نباشند و همه تنها از آنها اطاعت کنند. این رفتار به این دلیل است که فقط به این شکل می‌توانند یک به یک به انجام خواسته‌های خود بپردازند و در هر لحظه خواسته‌های جدیدی داشته باشند.
باید توجه داشت که ویژگی اصلی و برجسته این کودکان نیاز شدید به توجه و شنیده شدن است. ریشه‌ی تمام رفتارهایی که با لجبازی کودکان همراه است، در نیاز به توجه است. بسیاری از این کودکان به دلیل نبود توجه مثبت اطرافیان، به وسیله‌ی رفتارهای منفی توجه آنها را جلب میکنند، به گونه‌ای که برخی حتی تحمل تنبیه‌های فیزیکی را نیز به جان میخرند تا توجه را به دست آورند.
سن لجبازی کودکان
در کل، لجبازی کودکان از 1-3 سالگی شروع میشود و در 2-3 سالگی به اوج خود می‌رسد. این زمانی است که کودک ویژگی لجبازی را در خود کشف کرده و آن را تقویت میکند. در این دوره، کودک متوجه میشود که رفتارهای مختلف او منجر به واکنش‌های مختلف از سوی والدین و دیگران میشود.
اگر این وضعیت تا دوره دبستان ادامه یابد و کودک لجبازی را به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌های خود استفاده کند، این موضوع جای نگرانی دارد و نیاز به توجه ویژه و اقداماتی از سوی پدر و مادر برای کنترل آن میباشد.
راه‌های درمان لجبازی کودکان
درمان لجبازی کودکان بسیار مهم و ضروری است. چرا که باعث آسیب به خود کودک و ایجاد مشکلات روحی برای والدین آن ها میشود. روش های درمانی زیادی برای لجبازی کودکان وجود دارد که توسط روان شناسان قابل ارائه است و در صورت نیاز، مراجعه به آن ها بسیاری از مشکلات را رفع خواهد کرد.
البته که رفتار والدین تاثیر بسیار زیادی بر روی رفتار کودکان دارد و اگر مشاجره‌ها و دعواهای والدین را ببیند در موقعیت مشابه ممکن است رفتاری شبیه به رفتار والدین از خود نشان دهند. پس بهتر است والدین اختلافات خود را به دور از چشم فرزندشان حل و فصل کنند و یا برای حل مشکلات خود از مشاور کمک بگیرند.
گفتنی است که داروها به تنهایی برای اختلال نافرمانی مقابله ای ( لجبازی) استفاده نمی شوند مگر اینکه فرزند شما دارای اختلالات همزیستی مانند ADHD ، اضطراب یا افسردگی باشد، ممکن است داروها به بهبود این علائم کمک کنند.
راه های کنترل و برخورد با لجبازی کودکان
1- صبوری و حفظ آرامش خود
تحمل لجبازی کودکان کار سختی است و بهتر است به جای اینکه واکنش سریع از خود نشان دهید، در کمال آرامش رفتار کنید، زیرا هر نوع عکس العمل سریع و خشونت منجر به افزایش شدت لجبازی کودک میشود.
2- بی‌توجهی کامل به لجبازی کودکان
با توجه به اینکه علت اصلی لجبازی کودکان، جلب توجه است، میتوانید به طوری عمل کنید که به نظر برسد که اصلاً رفتارهای منفی او، توجه شما را به خود جلب نمیکند. در هیچ شرایطی سعی نکنید که کودک را آرام کنید، در ابتدا ممکن است این کار برای شما سخت باشد و حتی لجبازی کودک را بیشتر کند اما با گذشت زمان و با بی‌توجهی به اینگونه رفتارها، کودک متوجه میشود که لجبازی نمیتواند او را به خواسته‌های غیر عقلانی خود برساند و یا از این طریق توجه بیشتری را به دست بیاورد.
3- پاداش و جریمه برای رفتارهای خوب و بد
زمانی که کودک خواسته خود را در آرامش مطرح میکند و در صورت مخالفت شما با خواسته‌های غیر معقول ، لجبازی نمیکند، برای اون پاداشی درنظر بگیرید، این پاداش بهتر است غیر مستقیم باشد، به گونه‌ای که کودک متوجه دریافت پاداش در ازای رفتار مناسب خود نشود.
به عنوان مثال ، بعد از گذشت چند دقیقه از اتفاق، نوشیدنی مورد علاقه اش به همراهی دیگر اعضای خانواده میل کنید.
در مقابل نیز می توانید هنگام بروز لجبازی از فرزندتان، در کمال آرامش و با قاطعیت جریمه ای برای این رفتار در نظر بگیرید و در آرامش به او توضیح دهید که این جریمه به چه علت برایش در نظر گرفته شده است، این نوع جریمه تنها در کودکان بالای 4 سال باید در نظر گرفته شود، تا کودک توانایی درک این موضوع را داشته باشد که به چه علت جریمه بابت رفتار ناشایست برای او در نظر گرفته شده است.
توجه کنید که به هنگام وضع جریمه به هیچ وجه کودک را با جریمه‌های ترسناک نظیر تاریکی، تنهایی و تنبیه فیزیکی تهدید نکنید. بلکه به عنوان مثال حق بازی با تبلت را از او بگیرید. توجه کنید که جریمه‌ای قابل اجرا برای کودک در نظر بگیرید و در اجرای آن قاطعانه عمل کنید.
4- تعیین حد و مرز برای کودک
کنترل گری روی همه رفتارهای کودک، اشتباه بوده و از فرزند شما فرد مطیعی میسازد، تنها به فرزند خود بفهمانید در چارچوب مشخصی رفتار کند، در برخی موارد اجازه دهید کودک نتیجه رفتار خود را ببیند تا متوجه ضرر حاصل از آن بشود.
به عنوان مثال موقعیتی را فرض کنید که کودک شما به همراهی پدر قرار است به استخر برود، شما به او میگویید قبل از رفتن به استخر اتاق خود را تمیز کرده و ساک خود را ببندد و تا 2 ساعت دیگر برای رفتن به استخر آماده شود، اما اون بدون تمیز کردن اتاق و بستن ساک، برای رفتن به استخر لباس میپوشد، و انتظار دارد شما وسایل استخر را برایش آماده کنید و اتاق را تمیز کنید، در این شرایط کودک باید نتیجه رفتار خود را ببیند، در نتیجه قاطعانه به او بگویید که با شما در خانه میماند و پدر به تنهایی به استخر میرود.
در برخی موارد نیز به کودک حق انتخاب دهید تا در مقابل خواسته شما و دیگران مخالفت کند، به عنوان مثال ، اگر کودک شما تمایلی به اینکه توسط اعضای فامیل به آغوش کشیده شود را ندارد، او را مجبور به این کار نکنید.
کودک باید متوجه شود که در چه شرایطی باید به خواسته بزرگترها نه بگوید، در چه شرایطی میتواند خواسته آنها را رد کند و در چه شرایطی باید به درخواست بزرگتر ها پاسخ مثبت دهد.
5- تغذیه‌ی مناسب برای کودک
سعی کنید مصرف قند و کربوهیدرات را کمتر و پروتئین و چربی را بیشتر کنید.
تغذیه‌ی مناسب کودک بیشتر از هر چیزی روی اخلاق آنها اثر دارد. قند و کربوهیدرات خلق و خوی کودک را از ثبات خارج میکند. یعنی در یک لحظه بیش از حد پرانرژی و یک لحظه بدخلق هستند همچنین تماشای طولانی مدت تلویزیون کودکان را بی‌حوصله، گیج و لجباز میکند.
قاطعیت همراه با مهربانی
قاطعیت و مهربانی با هم هیچ منافاتی ندارند لذا اگر شما والدی قاطع باشید، به هیچ وجه در مهر پدری یا مادری شما، خدشه ای ایجاد نمی شود. به این ترتیب کودک متوجه خواهد شد که در صورت لجبازی و بروز رفتار نامناسب، شما قاطعانه با رفتار نامناسب او برخورد خواهید کرد، لذا در همین راستا سعی کنید تا گفتار و رفتار شما یکدیگر را تایید کنند. به عنوان مثال اگر به عنوان جریمه موضوعی را تعیین می کنید و به زبان می آورید به طور قطع آن را اجرا هم بنمایید و اگر قادر به انجام آن نیستید، به هیچ وجه در باب انجام آن صحبت نکین
آموزش عملی
کودکان همه چیز را از والدین یاد میگیرن و بهترین راه برای آموزش به کودکان این است که والدین از خود شروع کنند، یعنی والدین باید خود را به فردی ایده‌آل تبدیل کنند تا فرزندی ایده‌آل داشته باشند، سپس به صورت خودکار و عملی، کودک آن ها نیز رفتارهای درست را یاد گرفته و رفتارهای غلط را کنار می گذارد.
پاسخ صحیح به خواسته‌های منقطی کودک
بهترین راه برای کاهش لجبازی کودکان، ارائه پاسخ‌های منطقی و مناسب به خواسته‌هایشان است تا احساس کنند نیازهایشان مورد توجه قرار می‌گیرد و به دنبال جلب توجه نباشند. در این راستا، می‌توان به شکل زیر عمل کرد:
- به دقت گوش کنید: وقتی کودک، خواسته‌ای را اعلام میکند، به او گوش کنید و توجه کافی به اظهار نظرهایش داشته باشید.
- ارائه توضیحات منطقی: به کودک خود توضیح دهید که چرا انجام یک کار منطقی است و چگونه به وی بهره می‌رسد.
- مذاکره و توافق: از کودک خود بپرسید که چه انتظاراتی دارد و سپس به مذاکره با او بپردازید تا به یک توافق مشترک برسید.
- تشویق به رفتارهای مثبت: هنگامی که کودک رفتارهای مثبتی از خود نشان می‌دهد، آن را تشویق کرده و به او بگویید که چقدر این رفتار قابل تحسین است.
- ارائه گزینه‌های مختلف: به کودک خود گزینه‌های مختلفی برای انجام کارها ارائه دهید تا احساس کند کنترل بیشتری در انتخاب‌هایش دارد.
- حوصله‌ای باشید: همواره با حوصله و صبوری به کودک خود پاسخ دهید و هیجان‌های او را درک کنید.
با اجرای این روش‌ها، میتوانید لجبازی کودکان را به حداقل برسانید و رابطه سالم‌تری با آنها داشته باشید.
صحبت با کودک
فرصت کافی را برای صحبت با کودک خود در نظر بگیرید و به دقت به حرف‌هایش گوش کنید. این کار باعث میشود تا کودک از شما توجه مثبت بیشتری دریافت کند و نیازی به لجبازی یا جلب توجه منفی در او کمتر شود.
همچنین با حرف زدن، شما متوجه ناراحتی‌هایی که کودک شما را درگیر کرده می‌شوید و میتوانید در راستای حل مشکل قدم بردارید. به عنوان مثال، ممکن است دلیل لجبازی کودک برای رفتن به مهدکودک، مشکلاتی باشد که از سمت مربی و یا دوستانش دریافت کرده است.
همکاری با کودک
این مورد مختص زمانی است که کودک لجبازی را کنار گذاشته و با ناراحتی و غرلند شروع به انجام کاری میکند، در این شرایط شما میتونید تو انجام کارهاش بهش کمک کنید تا حس همکاری و همدلی رو از سمت شما دریافت کنه، این مورد میتونه حس لجبازی رو در کودک شما کاهش بده.
دادن حق انتخاب به کودک
کودکان نیز حس استقلال طلبی دارند و نیاز دارند تا به نحوی این حس را ارضا کنند، به همین منظور بهتر است در مواردی که به درخواستشان پاسخ منفی میدهیم با ارائه چند گزینه به آنها این فرصت را بدیم که خودشان انتخاب کنند که کدام مورد را انجام دهند.
به عنوان مثال کودکان در فصل‌های سرد از پوشیدن لباس گرم ممانعت میکنند، شما میتوانید چند گزینه از لباسهای گرم را به آنها پیشنهاد دهید، تا انتخاب کنند که از بین این لباسها کدام مورد را دوست دارند بپوشند، به این ترتیب حس استقلال کودک حفظ شده و با لجبازی برای به دست آوردن استقلال نمیجنگد و از طرفی شما به هدف خود میرسید و کودک شما لباس گرم میپوشد.
از مصالحه به جای اجبار استفاده کنید
بهتر است به جای مجادله و استفاده از اجبار و زور، با فرزند خود سازش کنید، به عنوان مثال زمانی که کودک شما بیشتر از مدت زمان مقرر از تبلت استفاده کرده و با آن بازی میکند، به جای اینکه تبلت را به زور از دستش بگیرید، به اون بگید که تنها 5 دقیقه فرصت داره تا از تبلت استفاده کنه و بعد از اون باید به انجام یه تفریح دیگه مشغول بشه.( برای بچه‌های کوچیکتر میتونید از جایگاه عقربه ها استفاده کنید)
سخن آخر
کودک شما یک فرد مستقل با هویتی جداگانه میباشد، به هیچ عنوان سعی نکنید که در تمامی موارد اون رو کنترل کنید و از اون یه فرد مطیع بسازید. فرزند شما باید بتواند تشخیص دهد که در چه شرایطی به درخواست اطرافیان پاسخ مثبت و در چه شرایطی پاسخ منفی دهد.
تهیه شده توسط تیم تولید محتوای فیکولند
منبع: ویکی‌پدیا
